İlim Adamı Ve Cesaret

[Muvazene 190]

Üstadın “Konuşmalar” isimli derleme kitabında bulunan, 24 Nisan 1981 günü Türk Edebiyatı Vakfında yaptığı sohbette anlattığı bir hatırası. Hatıra, mütefekkir yetiştiremeyen cemiyetimizin ve âlimlik vasfına eremeyen ilim adamlarımızın hâline ayna tutulmak için anlatılmıştır:

 

Bir Mustafa Şekib vardı... Onun evindeyiz... Peyami Safa da var... Konuşuyoruz. Bir köşede akvaryum... İçinde kırmızı bir balık yüzüyor. Çocuğu da oralarda oynuyor.

“Niçin şu camları kırmıyorsun?.. Hiçbir şeyinize inanmıyorum, diye bağırmıyorsun?.. Niçin sende bu haysiyet yok?.. Hangi âlim cemiyette kendinden ibaret kalır?.. Tıpkı şu balık gibi...”

Dedim. Şöyle çocuğunu gösterdi:

“Viran olası hânede evlad ü iyal var...”

Dedi.

“Balık da var, değil mi?..”

Dedim.

İlim sahibi, yürekli, cesur olmalı... Arayıcı ve cesur... Hiç olmazsa kültürüne İbrahim Hakkı’nın eski kültürden aldığı kadar kültür karıştırmalı... Hayır; bu yok!.. Orada yok nerede var? Hiçbir yerde...

[Muvazene 190]

Cemiyeti ve ona bağlı olarak da milleti hakikat zemininde yükseltecek olan ruh imarının mimarlarından biri olan ilim adamı, cesaretini, hareket ve hamle şuurunu, eser verme ve bir meseleye, çileye baş koyma yolunu sadece İslam’ın ikliminde yetiştiği zaman kendinde bulabilir. İslam ile şekil bulmayan bir kafa, ilim adına ve başka bir sahada harekete geçmek için kendisine lazım olan aksiyon ateşinden bir kıvılcım bulamayacaktır, çünkü ruhunu ihmal etmiştir, kendi ruhunun celladı olmuştur ve mücerret sahanın tek yapı taşı olan ruh olmadan da mana âleminin çilingiri olmak mümkün değildir.

 

Üstadın bu husustaki misali ve misali akabinde gelen teşhisi, doğuyu kaybettikten sonra batıyı da bulamayan Tanzimat aydınlarının defaatle söylediğimiz yapılarını anlatmak açısından önemli bir yere sahip. Öncelikle arayıcılık hassası.. İslam’dan koptuktan sonra aydınımız neyi, ne uğruna armaya başladı? Bu suale mukabil gelen hakiki bir cevap bile yok maalesef, çünkü aramak cehdine bile girmeden, taklit etmek kolaycılığına ve ucuzluğuna yönelmekten başka bir şey yapılmamıştır. Bu hale şahid olanlar ise, camları kıracak, isyan bayrağını dalgalandıracak, hiçbir şeyinize inanmıyorum diyecek cesareti gösteremediler.. Neden? Eksik olan neydi, harekete geçmeye engel olan müsebbip ne idi? Cevabı, Üstadın anlattığı hatırasında da zikredilmekle birlikte, davasını teşkil eden ana zeminin de muhtevasında bulunmakta ve Üstadın verdiği eserlerin çıkış noktası olma vasfına dayanmakta.