Yeni Şafak Gazetesi Yazı Dizisi

[ToKSiN 6]

'Şair olacağım'

 

Batı kültürünün içinden yetişti. Saf şiir, sanat, edebiyat ve tefekkür yolundan geçti. 14. İslam asrında, İslam'ın asırlar sonra topyekun muhasebesini yerine getirdi... Büyük fikir adamı ve "Şairler Sultanı'' Necip Fazıl Kısakürek'i ölümünün 19.yılında rahmetle anıyoruz...

 

Eserleri, fikirleri, şiiri ve hayatıyla Türk düşünce ve sanatına damgasını vuran, ama hep "ağrıyan akıl dişi" ile yeryüzünde gezen ve azaplı bir ruhun çırpınışı içinde sürekli "hakikat''i arayan büyük şair ve fikir adamı..

 

Üstad Necip Fazıl Kısakürek, geçen yüzyılın başında 26 Mayıs 1904'te yine kendi ifadesiyle "Çemberlitaş'tan Sultanahmet'e doğru inen sokaklardan birinde, kocaman bir konakta" doğdu.

 

Büyükbabası, İstanbul Cinayet Mahkemesi ve İstinaf Reisliği'nden emekli, İkinci Abdülhamid Han'a Ermeniler'ce girişilen suikastin tarihi muhakemesini yapan ve Mecelle'yi kaleme alan heyet içinde imzası bulunduğu için, 6 Ekim 1902'de "Legion d'honneur" nişaniyle ödüllendirilen vakar ve ciddiyet timsali Mehmet Hilmi Efendi'dir.

 

Necip Fazıl, ilk dini telkin ve terbiyesini yine tek oğlunun tek oğlu olarak Mehmet Hilmi Efendi'den alır. Birçok şiirinin ana imajını ve ruhi kaynağını teşkil eden "yakıcı bir hayal kuvveti, marazi bir hassasiyet, dehşetli bir korku" şeklinde özetlediği ve hastalıktan hastalığa geçtiği ilk çocukluk yıllarını, çocukluk hatıralarının kaynaştığı bir "tütsü çanağı" olan, büyükbabasına ait Çemberlitaş'taki konakta geçirir. İlk öğretiminden sonra, Fransız Mektebi, Amerikan Koleji gibi okullara devam eder. Kızkardeşi Selma ile büyükbabasının ölümü, çocukluk günlerine ait asla unutamayacağı iki hadisedir. 1915 yılında annesinin hastalığı yüzünden Heybeliada'ya taşınırlar. Hastane günlerini ve şair olmaya karar verdiği hastane odasını Üstad, Çile'nin önsözünde şöyle anlatır:

 

"Bahanesi tuhaf" şairlik

 

 

"Şairliğim 12 yaşımda başladı. Bahanesi tuhaftır. Annem hastanedeydi. Ziyaretine gitmiştim.. Beyaz yatak örtüsünde, siyah kaplı, küçük ve eski bir defter.. Bitişikte yatan veremli genç kızın şiirleri varmış defterde... Haberi veren annem, bir an gözlerimin içini tarayıp:

 

'- Senin dedi, şair olmanı ne kadar isterdim!'

 

Annemin bu dileği bana, içimde besleyip de 12 yaşıma kadar farkında olmadığım bir şey gibi göründü. Varlık hikmetimin ta kendisi... Gözlerim, hastane odasının penceresinde, savrulan kar ve uluyan rüzgara karşı, içimden kararımı verdim;

 

'- Şair olacağım!'

 

Ve oldum. O gün bugün, şairliği küçük ve adi hissiliklerin üstünde gören, onu idrakin en ileri merhalesi sayan ben, bu küçük ve adi bahaneyi hiç unutmadım"

 

 

Bahriye Okulu'dan Felsefe'ye

 

 

Necip Fazil, önce Bahriye Mektebi'ne kaydolur. Öğrenim gördüğü okul o yıl bir yıl daha uzatılınca okulunu terkederek Dar'ul Fünun'un Felsefe Bölümü'ne girer. Bu arada yazdığı şiirlerin bir bölümünü Yakup Kadri'ye götürür. Bir süre sonra da devrin önemli edebiyat adamlarının yazılarının çıkardığı "Yeni Mecmua''da şiirleri çıkmaya başlar.

 

1 Temmuz 1923 yılında, "Kitabe" adlı şiirini yayımlayan Necip Fazıl'a ilk övgü, Ahmet Haşim'den gelir. "Çocuk bu sesi nerden buldun sen?" diye Necip Fazıl'a hitap eden Haşim, yakın gelecekte onun Türkiye'nin yetiştirdiği en ünlü şairlerden biri olacağını öngörür adeta.

 

 

İlk yolculuk Paris'e

 

1924 yılında Avrupa'ya talebe göndermek için açılan imtihana giren Necip Fazıl, yurt dışına gider. Cumhuriyet devletinin yurt dışına gönderdiği bu ilk öğrenciler bir vapurla Marsilya'ya ve oradan Paris'e geçerler. Sorbon Üniveritesitesi'ne kaydolan Necip Fazıl, bir yıl kaldığı Paris'te bohem bir hayatın içine düşer. Sorbon'da, profesörlerin dikkatini çeker ama, okula devamsızdır. Bir süre sonra, hükümetin verdiği burs kesilir ve İstanbul'a dönmek zorunda kalır.

 

Bir vapurun üçüncü mevkisinde gerçekleşen dönüşü Necip Fazıl hiçbir zaman unutamaz. Ruhundaki fırtınalar, varlık ile yokluk arasında yaşadığı soyut acılar, o dönemde yazdığı eserlere de yansır. O yıllarda kaleme aldığı şiirlerini, "Örümcek Ağı'' adında toplar ve kitap edebiyat çevrelerinde büyük yankı uyandırır.

 

Necip Fazıl 1925 yılında Paris'ten yurda döner. O yıllarda bankacılık gözde bir meslektir. "Felemenk Bahr-i Sefid Bankası"nda çalışmakta olan Salih Zeki'nin ziyaretine gittiği bir gün, arkadaşının tavassutu ile aynı bankada işe başlar. Daha sonra kısa sürelerle Osmanlı Bankası'nın Ceyhan, İstanbul ve Giresun şubelerinde çalışır. 1928-29 senelerinde de "Babıali" adlı eserinde Babıali'yi tafsilatlı şekilde anlatır.

 

O bir neslin dirilişi

 

Bohem hayatından bir "tesadüf" sonucu tanıştığı Abdulhakim Arvasi Hazretleri sayesinde kurtulan ve "Anladım işi, sanat Allah'ı aramakmış / Marifet bu gerisi çelik çomakmış" dizeleriyle kendini yeniden tanımlayan Necip Fazıl Kısakürek'in yeniden dirilişi yalnız sanatına değil fikir hayatına da yansır.

 

 

Sene 1934, bir akşam üstü, çalıştığı bankadan Boğaziçi'ndeki evine dönmek için bindiği "Şirket-i Hayriye" vapurunda karşısına oturan ve gözlerini ondan ayırmayan; o güne kadar hiç görmediği, bir daha da göremeyeceği "Hızır" tavırlı bir adam, ona, kainat çapında bir vaadin, Abdülhakim Arvasi Hazretleri'nin adresini verir. Sıcak bir ilkbahar günü, yanına ünlü ressam Abidin Dino'yu da alır ve Eyüp sırtlarına çıkar. Belki üç, belki beş saat süren o günkü temastan aldığı kelimeler üstü bir tesirle çarpılıp kalır ve bir daha bırakmamacasına o 'Büyük Zat'ın adeta eteklerine yapışır.

 

"Allah dostunu gördüm, bundan altı yıl evvel;

 

Bir akşamdı ki, zaman, donacak kadar güzel." diye şiirinde tarif ettiği Arvasi Hazretleri'yle ilgili duygularını Necip Fazıl şöyle anlatır:

 

"Efendim! Benim Efendim! Benim, güzellerin güzeli Efendim!

 

Vaktiyle: 'keşke bu kadar zeki olmasaydın!' buyurduğun adamın beynini, zerre zerre kıskaca alıp atom gibi çatlattıkları bu hengamede, eminim ki, her dem beraberimde, her an baş ucumdasın...

 

Kaç milyon baba ve kaç milyon anne, senin milyarda birin eder? Sen benim böyle bir şeyimsin! Babamla anneme Allah'ın bana tattırdığı varlık şevkine vesile oldukları için bağlıysam, sana da, bu ölçünün ebedî hayat mikyasiyle perçinliyim... Düşünsünler farkı!.."

 

Arvasi Hazretleri ile tanıştıktan sonra şiir poetikası da ciddi bir değişim geçirir. "Çile"yle birlikte şiiri hakikat arayışında bir araç olarak gördüğünün ipuçlarını veren şair, madde ve ruh ilişkisine, insanın iç âleminde kopan fırtınalara, evrenin gizemine değinir.

 

 

Necip Fazıl'ın evliliği

 

 

Şiir ve oyun yazarlığının beraberinde kendisi gibi düşünen kitleleri, metaryalist akımların boy gösterdiği dergilerin tesirinden kurtarmak amacıyla 1936 yılında haftada bir yayımlanan "Ağaç" dergisini çıkarır. Celal Bayar'ın temin ettiği ilanlar yardımıyla çıkarılan "Ağaç" mecmuası, dönemin önde gelen entelektüellerini çatısı altında toplar. Büyük ruh çilesinin sahne destanı "Bir Adam Yaratmak" piyesine Necip Fazıl bu dönemde başlar ve 63 numaralı ocak idaresinin teftişini yapmak için gittiği Zonguldak'ta eserini tamamlar.

 

1941 senesinde ise Babanzade'lerden, Ahmed Naim Efendi'nin kuzeni Recai Bey'in kızı, Yahya Nüzhet Paşa'nın torunu, Fatma Neslihan Hanımefendi ile evlenir.

 

 

İlk hapis cezası

 

 

1942 kışında, 45 günlüğüne Erzurum'a yeniden askere gönderilir. Burada yazdığı siyasi bir yazı sebebiyle mahkum olur ve 1943'te ilk hapis cezasını alarak 1 gün Sultanahmet Cezaevi'nde yatar. Aslında politikaya ve sosyal sahaya meyli, 1936'da başlar ve o yıldan 1943'e kadar geçen 7 yıl içinde, İslami temayülü "şahsi bir zevk ve saklı bir telkin" planında kaldığı için, ne devlet ne de basında kimsenin hedefi olmamıştır. Bu ilk hapis cezasının ardından ilerki yıllarda yine yazdığı yazılardan dolayı tam 9 defa daha hapse girer ve burada pekçok eserini kaleme alır.

 

Necip Fazıl, 1943 yılında siyasi, fikri ve edebi mücadelesini işlediği "Büyük Doğu" dergisini yayımlar. Bu dergi aynı zamanda Fazıl'ın fildişi kulesinden agoraya indiğinin tam olarak belirdiği tarihtir. 1978'e kadar 35 sene boyunca yayımlanan "Büyük Doğu", polemikleri, değişik alanlardaki yazıları, farklı çevrelerden yazarlarıyla Türk Basın Tarihi'nde ayrı bir konuma sahip olur.

 

 

Konferanslar çığırı

 

 

Necip Fazıl'ın kurduğu aksiyon yalnız dergilerinde aksetmez, butün yurdu gezerek verdiği konferanslar o günün gençliğini peşinden sürükler. Yazdığı şiirlerle, konferanslarıyla ve kaleme aldığı yazılarla işte bu büyük fikir adamı 21. yüzyıla damgasını vurur. 1963 İlkbaharında bir davet üzerine açılan "konferans çığırı" üzerinde evvela Salihli, İzmir, bir müddet sonra Erzurum, Van, daha sonra İzmit, Bursa ve 1964 yılının ilkbaharında da Konya, Adana, Maraş ve Tarsus'ta konferanslar verir. 1964'te Büyük Doğu'nun onbirinci devresini açar. Adnan Menderes'in aziz hatırası için kaleme aldığı ve derginin birinci sayısında neşrettiği "Zeybeğin Ölümü" şiirinden dolayı takibata uğrar.

 

27.12.1967 tarihli Büyük Doğu Dergisi'nde dönemin Başbakanı'nın (Demirel) kayıtlı olduğu Mason kütüğünün fotokopisini ilk defa olarak yayınlar. "İdeolocya Örgüsü" isimli eseri, "Mümin/Kafir" diyalogları ve siyasi içerikli yazıları sebebiyle suçlanır, sorgulanır ve yargılanır.

 

Şairlerin Sultanı

 

 

1976'da, dergi-kitap şeklinde, 1980 yılına kadar 13 sayı sürecek "Rapor"ları, 1978'de de Son Devre Büyük Doğu dergisini çıkarır. 26 Mayıs 1980'de Türk Edebiyat Vakfı tarafından "Şairler Sultanı" ve 1982 yılında yayınlanan "Batı Tefekkürü ve İslam Tasavvufu" isimli eseri münasebetiyle de "Yılın Fikir ve Sanat Adamı" seçilir. 1981 yılının başlarında, görünen yüzüyle, "içinde 20 yıl müddetle bir protoplazma halinde yaşattığı İman ve İslam Atlası isimli eserini kalıba dökebilmek için", bir daha çıkmamak üzere evine, hatta küçücük odasına kapanır.

 

Yeni bir parti kurmak üzere bulunan ve ileride Devlet Başkanlığı'na kadar yükselecek olan Turgut Özal'ı, arzusu üzerine sık sık odasına kabul ederek fikirler not ettirir ve tavsiyelerde bulunur.

 

MAYIS'TA VEDA ETTİ

 

Ömrünün son günleri, Erenköy'deki evinde aynı "küçük oda"da, yine kesinleşip infaz safhasına gelmiş ve hayli ilerlemiş yaşına ve Adli Tıp raporlarına rağmen devrin Devlet Başkanı Kenan Evren tarafından af yetkisi kullanılmayarak bir tür infaz emri verilmiştir. 1.5 yıllık mahkumiyeti yüzünden her an götürülme tehdidi altında, kitapları, yazıları, notları ve birtakım halis ve gerçek dostlarıyla mahzun sohbetler içinde geçer.

 

Ve bir gece... Onun için daima sırlarla dolu Mayıs ayında bir gece yani 25 Mayıs 1983 günü yatağından doğrulup, ela gözlerini pencereden dışarıya, derin karanlığa diker. Ne görürse pembeden daha kırmızı dudakları hafifçe kıpırdar ve

 

"Demek böyle ölünürmüş!.." der...

 

RASİM ÖZDENÖREN:

Şiiri entelektüelleştirdi

 

Necip Fazıl Kısakürek, heceyi kentleştirmiştir. Ondan önceki şairler, taşradaki halkın diliyle şiir yazarken, o, şiirini kentli diliyle yazmıştır. Bu anlamda Necip Fazıl, şiiri entelektüelleştirmiştir. Bu da Türk şiiri için bir devrim olmuştur. Topluma ışık tutmuştur. Şiiriyle, dini bilgisiyle, ideolojisiyle, tarih ve edebiyat yelpazesiyle büyük bir şahsiyettir. O, yönlendiren, öncü bir kişidir. Her zaman bir gençlik yetiştirmek istemiştir.

 

MUSTAFA MİYASOĞLU:

O yüzyılın dahisiydi

 

Toplumların dönüşümü için, fikirleriyle katkıda bununan kimseler için dahi tanımlaması yapılır. 20. Yüzyıl'da İslam dünyasında ondan daha öne geçen kimse çıkmamıştır. Bu yüzden, Necip Fazıl yüzyılın dahisidir. Ancak onu ve fikirlerini henüz anlayabilmiş değiliz. Gerek İslam dünyası, gerekse biz siyasi istikrarsızlıktan ve baskılardan ötürü Necip Fazıl gibi düşünemiyoruz. İslam dünyası, geçen yıllar içinde kendi kültürüne yabancı kaldı.

 

ŞAİR ERDEM BEYAZIT:

Bir nesli yetiştirdi

 

Necip Fazıl'ı yaşadığı zamanda değerlendirmek lazım. Onun hayatını, önce 1930'ların ortasına kadar şair ve ondan sonra dava adamı olarak iki dönemde anlamalıyız. Şiiri ve tiyatro oyunları dışında, tarihe yönelen bir Necip Fazıl da karşımıza çıkıyor. O, Osmanlı hanedanını suçlamak adına, Ermeniler'ın ağzıyla "Kızıl Sultan" olarak anlatılan Abdülhamit Han'ın gerçek kişiliğini ortaya koydu. Onu anlayan ve davasını savunan bir nesil yetişti.

 

TİYATROCU ÜSTÜN İNANÇ:

Tiyatroda da çakı taşı

 

Necip Fazıl sadece şiir alanında değil, tiyatro ve öyküde de çakı taşı gibidir. Şu anda bile "Bir Adam Yaratmak" isimli eserine yaklaşabilmiş tek bir yerli oyun yoktur. Ne var ki ideolojik kamplaşmaların saf sanatı boğması yüzünden o güzelim eserler remp ışıklarına kavuşamamaktadır. İdam cezası kamuoyunda tartışılırken, aynı konuyu işleyen Reis Bey'den tiyatro dünyasının mahrum kalması ayrı bir acıdır.