Fransız Cezayirli Gençler

[gardenya 11]

09.05.2006 SALI

 

[HABER İZLENİM] Tarihe ‘Fransız’ kalan Cezayirli gençler, geleceğini ‘sömürgeci’ Fransa’da arıyor

 

Cezayir, enerji kaynaklarıyla Afrika’nın en zengin ülkelerinden birisi. Fakat 1962’de biten 132 yıllık Fransız işgalinin ardından 1990’larda başlayan iç savaş, bu ülkeyi adeta bitirmiş.

 

‘Kirli savaş’ olarak adlandırılan terör yılları boyunca içine kapanan ülkede bu süre zarfında taş üstüne taş konamamış. Bu makûs dönemi geride bırakmak için birkaç yıldır başlatılan toplumsal uzlaşma projeleri ise meyvesini vermeye başlamış. Siyasi ve ekonomik istikrar yolunda dev adımlar atan Cezayir, hızla normalleşiyor. Bir zamanlar ölüm korkusunun kol gezdiği sokaklar cıvıl cıvıl. Aradan geçen onlarca yıla rağmen hâlâ Fransız etkisinde yaşayan ülkede tarihin ‘acılarıyla’ yaşayan yaşlılar Fransa’dan özür beklerken, gençler ise tarihe ‘fransız’ kalmış görünüyor. İyi bir geleceğin yolunun Fransa’dan geçtiğini düşünen yeni nesil, geçmişte yaşadığı kötü tecrübelere rağmen Fransa’ya hayran.

 

1830-1962 arasında Fransız sömürgesi altında yaşayan Cezayir’de bağımsızlığın üzerinden neredeyse yarım asır geçmesine rağmen Fransız etkisinin her alanda canlı bir şekilde sürmesi dikkat çekiyor. Resmî dil Arapça; fakat özellikle başkent Cezayir’de herkes Fransızca konuşuyor. Afişler, trafik levhaları ve isimler Fransızca. Bazıları iki dilde de yazılmış. Resmî yazışmaların büyük kısmı hâlâ Fransızca. Başkent Cezayir, sahil kordonundan bakıldığında bir Afrika şehrinden çok Marsilya’yı andırıyor. Sadece devlet televizyonunun olduğu ülkede Fransız kanalları daha çok seyrediliyor. Apartmanların ön cephesi, Fransız kanallarının bulunduğu uydulara çevrili çanak antenlerle kaplı. Fransa’da bile paralı olan bazı kanalların burada şifresiz olması bizi şaşırtıyor. Sosyal hayatın dışında Fransız etkisi özellikle mimaride kendini hissettiriyor. Cezayir’in merkezindeki binaların büyük kısmı Fransız döneminden kalma. Birçoğuna devlet kurumları yerleşmiş. Siyasette, ekonomide ve gündelik yaşamdaki çok sayıda Fransız geleneği Cezayirlilerin yeni kültürü haline gelmiş gözüküyor. 1962’de Cezayir’den çıkan Fransa, bıraktığı kültürüyle hâlâ ‘ben buradayım’ diyor.

 

Çaresiz ve ‘Fransız’ gençler...

 

Fransız sömürgesi altındaki Cezayir’de yaşamış, özellikle de bağımsızlık savaşına katılan yaşlı Cezayirliler Fransa’ya ateş püskürürken, yeni nesil Cezayirlilerde durum farklı. Hâlâ geçmişin ‘acılarıyla’ yaşayan yaşlılar Fransa’dan özür beklerken, onların torunları zaten her gün uzaktan da olsa iç içe yaşadıkları Fransa’ya ve Fransızlara sempatiyle bakıyor. Dokuz yıl İngiltere’de yaşadıktan sonra Cezayir’e dönen ve taksicilik yapmaya başlayan Kamel (31), gençlerin Fransız ‘hayranlığını’ onların çaresizliklerine bağlıyor. Gençlerin özellikle son terör döneminde ümidini kaybettiğini bildiren Kamel, “Başka çareleri yok. Herkes, Avrupa’da yeni bir hayat kurmayı hayal ediyor. Fransızca bildikleri için de ilk önce Fransa’yı düşünüyorlar. Daha kolay geliyor.” diyor. Bağımsızlık savaşı sırasında kendi ailesinin de kayıp verdiğini belirten taksici, Fransa’nın Cezayir’de yaptıklarının asla unutulmayacağını düşünüyor. Cezayir sokaklarında görüştüğümüz çok sayıda genç de pek farklı düşünmüyor. Fakat hayat şartları son yıllarda düzelme eğilimine girse de gençleri tarihten çok geleceğe bakmaya zorluyor. Başkentin Deli İbrahim banliyösünde sohbet ettiğimiz Wahab, Celal ve Adel gibi... 1945 katliamlarını sorduğumuz son sınıf öğrencileri, geçmişe karşı ‘Fransız’ kaldıklarını şöyle itiraf ediyor: “Tarihle pek ilgilenmiyoruz. Tek derdimiz geleceğimiz.”

 

Halk arasında ‘Türk kökenli şehir’ olarak bilinen Konstantin’den Guelma’ya arabayla giderken Cezayir plakalı araçların birçoğunun üzerinde Fransa’ya ait semboller gözümüze çarpıyor. Zengin petrol ve gaz kaynaklarına rağmen halkının büyük bir kısmı fakirlik içinde yaşayan Cezayir’de kafalar da, binaların ön cephelerini kaplayan çanak antenler gibi Fransa’ya dönmüş durumda. Cezayirli gençler, televizyonlar vasıtasıyla uzaktan izledikleri Fransa’ya ‘kapağı atmak’ için fırsat gözlüyor.

 

Cumhurbaşkanları Abdülaziz Buteflika’nın, Fransa’yı soykırım yapmakla suçlayıp hemen ardından tedavi olmak için Paris’e gitmesini sorduğumuz Cezayirliler, bunun gayet normal olduğunu, iş ile diğer şeylerin karıştırılmaması gerektiğini düşünüyor. Buteflika’nın, bu açıklamalarının ardından tedavi olmak için Fransız askerî hastanesine gelmesi Paris’te de tartışma doğurmuştu. Cezayir-Fransa ilişkilerini ‘sıra dışı’ olarak niteleyen Türk kökenli Cezayirli Rıza Bey İbrahim, bu ilişkiyi anlamanın zor olduğunu belirterek, “Aslında Cezayirliler de Fransızlar gibi düşünüyor. Birçok Cezayirli, kızgın olmalarına rağmen kendini Fransızlara yakın hissediyor.” şeklinde konuşuyor.

 

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

Cezayir halkı, ‘ikinci özgürlüğün’ tadını çıkarıyor

 

Geçtiğimiz yıl yapılan referandumda 1990’larda başlayan terör dönemini tamamen kapatmak amacıyla hazırlanan ‘Toplumsal Uzlaşma ve Barış Sözleşmesi’ni ezici çoğunlukla onaylayan Cezayir halkı, bugün bağımsızlıktan sonra ‘ikinci özgürlüğün’ tadını çıkarıyor. Birkaç yıl öncesine kadar terör olayları ile sarsılan başkent Cezayir’in sokakları şimdilerde tıklım tıklım. Ülkenin iç kesimlerinde hâlâ münferit olaylar yaşansa da artık sokaktaki vatandaşın güvenlik endişesi bulunmuyor. “Yıllarca çocuklarımla sokağa çıkamadık, otobüse bile binemiyorduk o zamanlar... Ama şimdi bunları özgürce yapabiliyorum.” diyerek Cezayir’in yaşadığı ‘devrimi’ anlatmaya çalışan gazeteci Ammar Bakhouche, terör yıllarını Cezayir’in ‘kara dönemi’ olarak tanımlıyor. O yıllarda Cezayir devlet televizyonunun haber müdürü olarak çalıştığını ve iki kez ölümden döndüğünü hatırlatan Bakhouche, “Terör, her şeyimizi aldı. Çok sayıda üst düzey yetişmiş devlet çalışanları öldürüldü, fabrikalar ve okullar yakıldı. Bu da Cezayir’i frenledi.” diyor. Cezayir Senato Başkanı’nın danışmanlığını yapan Bakhouche, ülkesinin hızlı bir gelişme sürecine girdiğine işaret ediyor.

 

Geçen yıl kabul edilen toplumsal sözleşmenin, Cezayir’i sosyal istikrara kavuşturduğuna dikkat çeken Courrier d’Algerie gazetesinin müdürü Ahmet Toumiat ise terörün ülkeyi 15 yıl geride bıraktığını düşünüyor. Dağlardaki insanların büyük kısmının sözleşmeden yararlanarak indiğini bildiren Toumiat da siyasi istikrarı yakalayan ülkesinin artık gerçek sorunlarla ilgilenebileceğine inanıyor. Sokakta konuştuğumuz herkes yeni yeni oluşan bu güven ortamına dikkat çekerek “Birkaç yıl önce gelseydiniz bu kadar rahat dolaşamazdınız.” uyarısında bulunuyor. Halk, toplumsal uzlaşmanın sağlanması için büyük çaba sarf eden ve “Cezayir’i yeniden kendine getiren” Cumhurbaşkanı Buteflika’yı seviyor. Cezayir ordusu, İslami Kurtuluş Cephesi’nin (FIS) zafer kazandığı 1991 seçimlerinin ilk turundan sonra darbe yaparak çok sayıda FIS liderini hapse atmıştı. 1993’te başlayan “Kirli Savaş” olarak adlandırılan iç savaşta 150 bin Cezayirli öldürüldü. Geçen yıl kabul edilen ‘Toplumsal Uzlaşma Sözleşmesi’, 1992’de başlayan olaylara katılanların affını ve zarar görenlere tazminat verilmesini öngörüyor.

 

Yatırımın yeni gözdesi Cezayir’de Türk, Fransız ve Çinliler çekişiyor

 

Cezayir, zengin petrol ve gaz kaynaklarıyla Afrika’nın en zengin ülkelerinden birisi. Siyasi istikrarın sağlanması, ekonomiye de canlılık getirmiş. Uzun yıllar sosyalist sistemle idare edilen ülke, planlı ekonomiden serbest pazara geçiş süreci yaşıyor. Kuzey Afrika’nın bu yeni parlayan pazarında yer kapmak için aralarında Türk işadamlarının da bulunduğu yabancı yatırımcılar çoktan Cezayir’e yerleşmeye başlamış. Devletin 5 yıl içinde 50 milyar dolarlık yatırım yapacak olması ülkeyi cazibe merkezi haline getirmiş. Yabancı yatırımcılar, otoyol ve metro gibi dev altyapı ihalelerini almak için kıyasıya yarışıyor. Çinli işadamları da burada son yıllarda büyük atağa geçmiş. Türk işadamlarının bu ülkede sürekli artan yatırımları ise 500 milyon Euro civarında. Türkler, inşattan ticarete, lokantacılıktan denizciliğe farklı sektörlerde faaliyet gösteriyor. Marketlerde artık Cezayir’de üretilen Türk ürünleri satılıyor. Fransız işadamlarının da Cezayir’e son yıllarda özel bir önem verdiği gözlemleniyor. Petrol endüstrisi dışında, Cezayir’deki en büyük yabancı yatırımlarda Fransa ilk sırada bulunuyor. Geçtiğimiz hafta 70’ten fazla işadamı ile Cezayir’e gelen Fransız Girişimler Derneği başkanı, yeni ihaleler ve ilişkilerin geliştirilmesi için temaslarda bulundu. Birçok büyük Fransız firması da bu pazara girmeye hazırlanıyor. Türkiye ve Fransa, 61’er firmayla mayıs başında Cezayir’de düzenlenen yapı fuarına en fazla ilgi gösteren iki ülke olmuş. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın da ay sonunda Cezayir’i ziyaret etmesi bekleniyor.

 

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

Osmanlı’dan yadigâr Türk sevgisi her yerde

 

Üç asırdan fazla bir süre Osmanlı idaresi altında kalan Cezayir’de Türk izleri hemen göze çarpıyor. Özellikle başkent Cezayir’de Osmanlı’dan kalan mahalle ve sokak isimleri dikkat çekiyor. Deli İbrahim, Barbaros Hayreddin Paşa, Piri Reis... Halk, Türklere büyük sempatiyle bakıyor. 1945 olaylarını anlatmak için bizi evine davet eden Saci Ben Hamla, ikram ettiği tatlıları göstererek “Bunların hepsi sizden kalma. Osmanlı getirdi.” diyor. Türkiye’den olduğumuzu öğrenen herkes Cezayir’in en eski mahallelerinden birisi olan Kazba’yı gösteriyor. Cezayir’e gelen Osmanlı leventleri tarafından denizin hemen kıyısında kurulmuş olan mahalle, mimarisiyle yanı başındaki Fransız mahallelerinden hemen ayrılıyor. Osmanlı döneminde yapılan Dayı Sarayı, Kazba’nın hemen yanındaki tepede bulunuyor. Kazba’nın girişinde, bugün binaların arasında kalan Osmanlı dönemine ait bir de cami bulunuyor. Fransızlar, 1830’da burayı kiliseye çevirmiş; 1962 yılında bağımsızlığını kazanan Cezayirliler de yeniden camiye dönüştürmüşler.

 

 

 

09.05.2006

ALİ İHSAN AYDIN-CEZAYİR

 

(ZAMAN)