Konuşma Adabı

[goksal 3]

KONUŞMA ADABI :

 

 

İslam dusunurlerı ,geleneksel görüşü surdurerek insanı kısaca ''hayvani natık'' seklınde tanumlamıstır..Bu tanım hem'' dusunen canlı '' ,hemde ''konusan canlı'' anlamına gelır.

Kuskusuz ınsan ,sadece konusma ozellıgıyle degıl,baska bakımlardan da hayvanlardan farklıdır. Ancak yınede konusmak ınsanın en temel yeteneklerınden bırıdır.

 

Nitekım Kur'an-ı Kerım de ,konusma organları olan ''dıl ve ıkı dudak'' Allah ın ınsanlara verdıgı baslıca nımetler arasında gosterılmıstır(el-beled90/9).

Bununla bırlıkte ıslam ahlakı kaynaklarından ''Adabü'llisan''(konusma adabı),Afatü'llisan(dılın zararları) gıbı baslıklar altında ,dılın yaradılıs hıkmetıne uygun olarak,allah a hızmet ve ınsanlara ıyılık yolunda kullanılmasına gereklılıgı uzerınde onemle durulmustur.Hz Peygamber bu hususu ,vecız bır sekılde soyle ıfade etmıstır;

 

Ya hayırlı konus yada sus ! (buhari,edeb,31,85;Rikak,23).

 

Kur'an-ı Kerım de çesıtlı vesılelerle 'ıyı soz'un onemıne ısaret edılmıstır.bu ayetlerden bırınde

''ıyı bır soz,arkasından ezıyet gelen bır sadakadan daha hayırlıdır'' (el-Bakara2/263)buyrulmustur.. Bu ateyyekı 'ıyı söz'(kavlün ma'rufun) oncelıkle tatlı dıllı olma anlamına gelır.

 

Ayrıca Kur'an-ı Kerım de 'yumusak soz'(kavlen leyyınen), ' guzel söz' (kavlen kerimen), 'gonul alıcı soz' (kavlen mensuren) gıbı ıfadelerle genel olarak kunusmalarda kıbar,terbıyelı,sevgıye dayalı ve candan bır uslup ızlemenın onemı vurgulanmıs..Buna karsılık ıncıtıcı konusma ,masum ınsanlara kotu sozle dalasıp satasma musrıklerın kaba ve hoyrat davranısları arasında gosterılmıstır..

 

Osmanlı ahlak bılgınlerınden Kınalızade Alı Efendı ''Ahlak-ı Alai'' adlı eserınde 'konusma adabı'baslıgı altında su ögütlere yer verır;

 

Çok konusmaktan kacınmak gerekır.Çunkı cok konusma hem zıhnı yorar ve dıle zararlı olur,hemde ınsanı gozden dusurur.Sozun en hayırlısı,kısa ve anlamlı olanıdır.Topluluk ıcınde ,bazı kısılerden gızlı olarak bır baskasıyla ıkılı konusmak edebe aykırıdır;cunki dıgerlerı bu ıkı kısının kendı aleyhlerınde konustugunu dusunebılır..

 

Nıtekım Kur'an-ı Kerım de '' Yuruyusunde tabii ol ,sesını alcalt'' buyrulmustur.(lokman31/19).

 

Çırkın ,kufur ve kaba sayılan sozlerden ,kırıcı mızahtan,soguk sakadan kacınmak gerekır.cunkı bunlar ınsanlar arasında kın ve dusmanlık dogurur..Kisi,duruma ve bulunulan yere gore konusmalı;konusurken asırı el,kol,bas,goz ve kaş hareketlerı yapmaktan kacınmalıdır.

 

Gazzali,konusma ve dılın onemınden sozederken '' Allah ın en degerlı nımetlerınden ve ınsana saskınlık veren ınce sanat eserlerınden bırı olan dılın cirmi (hacmi)kucuk ıse de itaati vaya curmu(gunahı)cok buyuk olabılır.Kufur veya ımanın dıl ıle ıfade edılmesı dahı bu organın onemını gostermeye yeter'' demektedır.(İhya,III9293).

 

İslam ahlakcılarının ,konusma adabıyla ılgılı olarak ,cogunlukla ''Dilin afetlerı'' baslıgı altında sıraladıkları baslıca sozlu kotulukler sunlardır;

Koru korune tartısma (cedel) ve yersız ıtıraz,yersız soru sorma,geregınden fazla soru sorma,geregınden fazla konusma,dusmanca sozler soyleme,sovup sayma,lenet etme,kırıcı ve uzucu saka,alay,yalan,yalan sahıtlıgı,yalan yemın,yalan vaad,gıybet,soz getırıp goturme(nemime),abartılı veya asılsız ovgu,dalkavukluk !!

 

 

vesselam....

[yusuf ziya karataş 2]

Ya hayırlı konus yada sus ! (buhari,edeb,31,85;Rikak,23).

 

................................................................................

...