Bir Belge: "procurator Amplus"- İmtiyazlı İdareci

[AhıskaLı 28]

BİR BELGE: "PROCURATOR AMPLUS"- İMTİYAZLI İDARECİ

 

Sayın editör, size Fransızca bir belge gönderiyorum. Bu belge İtalya'da Vino Ponti'nin özel kütüphanesinde 268 no. ile bulunmaktadır. Çevirisini yapsanız bile aslını da sitenize koyarsanız Fransızca bilen yabancılar da bu belgeden yararlanabilirler. Saygılar.

Sarah Aliye Rana

 

 

 

 

PROCURATOR AMPLUS

 

CASTELLUM DuoEt Vıgıntı Excellence,

 

La règion du Castellum-Aegis Centrum, comprenant le prèfecture de Smyrne et une partie du prefecture de Magnèsie, est habitèe par une population de plus de 10.000 Juif-Bakhtasis auxquels il faut ajouter 3.000 Juif-Bakhtashis du prèfecture de Palèo-Castro. Ils y ont èmigrè depuis 1910; ils attendent anxieusement la libèration de leur Patrie pour regagner leurs foyers.

Le gouvernement de Kemal Pacha, après entente apocryphe avec Thalamus, a accordè 15 sièges aux Juif-Bakhtasis dans l'Assemblè National.

Les Juif-Bakhtasis ont ètè convertis à l'Islamisme, il y a environ 150 ans: ils gardent encore les pratiques juives, ils conservent le Torah et les livres de prière comme de prècieuses reliques et ils parlent entre eux la langue juive.

Les ayant pris sous ma protection sur la demande, on aurait pu supposer que c'etait un but de prosèlytisme que j'avais accèdè à cette demande.

L'Excellence Bozkurt Beg m'adressa une lettre pour me confier le pouvoir:

'C'est des Juifs nous avons pris cette contrèe, c'est à eux que nous la remettons aujourd'hui. Nous allons vous livrer aussi les synagogues que nous avons transformèes en mosquèes, transformez-les de nouveau en synagogues, si vous les croyez bon'

Mais dans un esprit d'apaisement des passions j'ai cru bon de ne pas y toucher, de les èvaluer après.

Par ordre du gouvernement Turc, aucune mesure concernant la population Juif-Bakhtasis n'a ètè prise par les autoritès sans que je sois consultè. Lorsque la bureaucratie Turc s'est dèsagrègèe en Musulmans, ils ont continuè à reconnaitre mon autoritè et à montrer leur confiance à l'èlèment Juif-Bakhtasi.

Ils m'ont instamment priè de faire partie du Grand Autoritè de sauver la règion des excès Musulmans.

En meme temps l'Excellence le chef d'Etat-Majeur m'ècrivit une lettre me demandant d'organiser un règiment des Juif-Bakhtasis, reconnaissant par la- meme l'influence et l'importance de l'èlèment Juif-Bakhtasi de la règion. Les officiers et les autoritès lègales continuent de nous tèmoigner la confiance la plus absolue.

Les Juif-Bakhtasis se sont montrès dignes de cette confiance; ils ont pu assurer la vie et les biens des officiers et des autoritès lègales. Malgrè le trouble des consciences et les difficultès exceptionels qui se sont prèsentèes, il n'y eut aucune perturbation.

Ces faits dèmontrent que le gouvernement de l'Excellence Moustapha Kemal Ataturk a reconnu que les Juif-Bakhtasis ètaient leurs seuls succeurs et les seuls capables de gouverner le pays, une fois l'idèologie musulmane abolie. En tout cas il a reconnu l'influence prèpondèrante de l'èlèment Juif-Bakhtasi.

Dans les circonstances les plus difficiles, les Juif-Bakhtasis ont pu assurer un ordre parfait. Avec mes remerciements anticipès, veuillez agrèer, Excellence, l'assurance de ma parfaite considèration.

 

Farhi Gollanzo

PROCURATOR

Smyrne, le 16 Mars 1937

 

AKADEMYA'NIN NOTU: Misafir yazarımızdan bir hafta önce gelen bu belgeyi bu süre zarfında tercüme ettirdik. Akademya kadrosundan değerli mütercim gönüldaşımıza candan teşekkür ederiz. Yukarıdaki belgenin tercümesi şöyle:

 

İMTİYAZLI İDARECİ

 

22 No.lu KALE Hazretleri,

 

 

 

İzmir vilayetiyle, Manisa vilâyetinin bir kısmını ihtiva eden Kale-Merkez Ege bölgesinde 10.000'den fazla Yahudi-Bektaşi nüfusu ikâmet etmektedir ve bunlara Paleo-Castro (Balıkesir) vilâyetindeki 3.000 Yahudî-Bektaşi'yi de ilâve etmek lüzum eder. (Onlar) Oraya 1910 yılından itibaren hicret ettiler; Vatanlarının hürriyete kavuşmasını ve ocaklarına (ortamlarına) geri dönmeyi sıkıntı içinde bekliyorlar.

İç Oda ile (varılan) hafî (gizli) mutabakattan sonra Kemal Paşa idaresi Yahudi-Bektaşiler'e Milli Meclis'te 15 adet sandalye (koltuk) tahsis etti.

Yahudi-Bektaşiler yaklaşık 150 yıl evvel İslâm'a ihtida ettiler: Yahudi pratiklerini hâlâ muhafaza ediyorlar, Torah'ı ve dua kitablarını değerli kalıntılar gibi koruyorlar ve aralarında İbranî lisanıyla konuşuyorlar.

Taleb üzerine onları himâyeme almam suretiyle, bu talebe iştirak etmiş olmam bir dönmelik gayesi olarak kabul edilebilirdi. Bozkurt Bey hazretleri iktidarı (salâhiyyeti) bana emanet (ettiğini gösteren) bir mektub gönderdi:

'Biz bu emaneti Yahudiler'den aldık, bugün onu yerine iade ediyoruz (onlara geri veriyoruz). Camilere çevirdiğimiz sinagogları da size vereceğiz, eğer iyi olacağına inanıyorsanız onları yeniden sinagoglara çevirin'

Fakat ihtirasların ağırlığı (baskısı) esprisi dahilinde, onlara dokunmamanın, daha sonra değerlendirmenin iyi olacağına inandım.

Türk hükümetinin tâlimatı gereği, benim değerlendirmem (tavsiyem) olmaksızın, yetkililer tarafından Yahudi-Bektaşi toplumunu alâkadar eden hiçbir ölçü ortaya konmadı (karar alınmadı).

Türk bürokrasisi Müslümanlar'la mutabık olmadığı zaman (olmadığı müddetçe), benim yetkimi tanımaya ve Yahudi-Bektaşi unsuruna itimad etmeye devam ettiler.

Benden mütemadiyen, bölgeyi Müslüman artıklarından kurtarmak için Büyük Otorite'nin bir parçası olmayı rica ettiler.

Aynı zamanda genelkurmay başkanı hazretleri, bölgedeki Yahudi-Bektaşi unsurunun ehemmiyetini ve tesirini tanıyan (ona minnet duyan) ve benden bir Yahudi-Bektaşi (sistemli) birliğini organize etmemi taleb eden bir mektub yazdı.

Yahudi-Bektaşiler bu itimaddan gurur duydular; Kanunî yetkililerin ve subayların iyiliğini (huzurunu) ve hayatını garanti edebildiler. Sergilenen şuur bulanıklıklarına ve istisnai zorluklara rağmen hiçbir karmaşa olmadı.

Bu olup bitenler gösteriyor ki, Mustafa Kemal Atatürk hazretleri, bir kere Müslümanlık ideolojisi bitip tükenmeye görsün, Yahudî-Bektaşiler'in kendilerinin tek halefi olduklarını ve ülkeyi idare etmeye kabiliyetli yegâne (toplum) olduklarını gördü (bildi, farketti). Her hâl-u kârda, Yahudî-Bektaşî unsurunun ağır (câlib-i dikkat) tesirini gördü (bildi, tanıdı).

En zor şartlarda, Yahudî-Bektaşiler mükemmel bir nizamı kesinleştirebildiler.

Hazretleri, mükemmel niyetimin kat'iyetini öncelikli teşekkürlerimle beraber (lûtfen) kabul buyurunuz.

 

Farhi Gollanzo

IDARECI

İzmir, 16 Mart 1937

 

MÜTERCİM'İN NOTLARI:

1- 1. paragrafta geçen 'vatan'dan kasıt 'Arz-ı Mev'ud'dur.

2- İç Oda (Thalamus), KALE'nin idari kadrosudur.

3- Bu mektup'da, kaleme alanın hitab ettiğinin kim olduğu belli değil fakat

muhtemelen Dünya Siyonizm Kongresi'ne veya onun birimlerinden birine hitab ediliyor.

4- Çok değerli bir belge olduğuna şüphe yok.

5- Vino Ponti kütüphanesi Vatikan içindedir.

6- Kale'den kasıt gizli bir teşkilâttır, daha üst teşkilâtlara Kule denir ve merkezidir.

7- Gollanzo ailesinin bir kolu Almanya diğer kolu İspanya mahreçli olup katışıksız Yahudidir

8- 'Procurator' kelimesi Latince olub aynı zamanda 'ajan' mânâsına da gelmektedir.

 

*Kaynak*