İslam Ülkelerİnde Yolsuzluk

[serdengeçti 10]

Üstad gazetecilerden Sayın Haluk Şahin “Müslüman ülkelerde yolsuzluk niçin bu kadar yaygın?” sorusuna cevap arayan ve aranmasını teşvik eden bir yazı kaleme almış (Radikal, 30-8-2006).

 

Uluslararası Saydamlık Örgütü'nün Yolsuzluk Endeksi'nde yerimiz utanılacak noktada bulunuyor. Bunun sebepleri üzerinde çeşitli değerlendirmeler var. Malezya Başbakanı A. Bedevî'ye göre sebep yoksulluk ve kötü yönetim. İKO Genel Sekreteri Ekmeleddin İhsanoğlu'na göre baş sanık, bu ülkeleri ahlaksızca sömüren Batılı çok-uluslu-şirketler ve 'haksız küreselleşme'dir.

 

Sayın Şahin bu sebeplerin de önemsenmesi gerektiğini kaydettikten sonra şu düşündürücü tahlili yapıyor: “(İhsanoğlu'nun) söyledikleri kısmen doğru, ama gene bir soru çıkıyor karşımıza: Bu şirketler niçin Müslüman ülkelerde daha rahat iş tutuyorlar? Belli ki, konuyu derinlemesine kavrayabilmek için bu ülkelerdeki egemen kültüre ve bu arada dinin algılanmasına inmek gerekiyor. Örneğin şu soruya: Acaba Müslüman ülkelerde dinin içselleştirilmiş bir ahlak ve yaşam tarzından çok, bir ibadet tarzı olarak algılanması nedenlerden birisi olabilir mi? Özden çok biçime değer veren bir tarzın egemenliğinin rolü ne? Eylemden çok sözün ve görünüşün ödüllendirildiği ve cezalandırıldığı bir ortam asıl etmen olmasın?”

 

Ama İslam toplumlarında baştan beri böyle bir ahlak bozukluğunun bulunduğunu kimse söyleyemez. Eskilerden kalma bazı hasletlerimiz, geçmişimizi keşfetme bakımından da belge niteliği taşıyor. Bugün hâlâ bazı Anadolu ilçe ve kasabalarında esnaf, ezan okununca dükkanını kilitlemeden namaza gidiyor. Kul hakkı deyince titreyen ve kılı kırk yaran çok sayıda dindaşımız var. Geçmiş zamanlarda, çocuğunda gördüğü bir kusurun sebebini arayan, yolda bulduğu bir elmayı ısırdıktan sonra bunun helal olmadığı ihtimalini düşünerek geri çıkardığını, bu arada suyundan yutmuş olduğunu, çocuktaki kusurun bundan kaynaklanmış olabileceğini düşünen takva sahibi Müslümanlar yaşamış.

 

Seferde yabancıların bağlarından üzüm yiyen, parasını da asma dallarına bağlayan ordu mensuplarımızın olduğunu menkıbelerinde okuyoruz... Ama bugün oldukça yaygın bir ahlaki yozlaşmanın olduğu apaçık ortadadır. Ben başka toplumlarda (din ve kültür mensuplarında) da başka yozlaşmaların bulunduğunu ileri sürerek, kusur ile kusurun meşrulaştırılmasına karşıyım, “Kötü misal emsal olmaz” hikmetini benimsiyorum; bu sebeple o yola gitmeyeceğim.

 

Sözü uzatmadan sonuca gelmek gerekirse, “bizde ahlaki yozlaşmanın baş sebebi dinin doğru anlaşılıp yaşanmasının şartlarının yokluğu veya eksikliğidir.” Din öğretim ve özellikle eğitim yoluyla anlaşılır, içselleştirilir ve yaşanır. Bu doğru anlama ve yaşamanın içinde “şekilden vazgeçmemekle beraber ruh ve özün esas olduğu, ruh ve özden uzak ibadetlerin değerlerinin bulunmadığı” da vardır. Hz. Peygamber'in (s.a.) bu mealde sayısız hadisi mevcuttur.

 

Kur'an'da yalnız Mâ'ûn suresine bile bakmak bunun için yeterli olabilir. Ama İslam'a göre “öz ve ruh” da ancak onlara mahsus şekil (vücut, maddi kap) içinde bulunur. Hiçbir kimse namazın şeklini yerine getirmeden onun ruh ve özüne ulaştığını iddia etmesin, ispat edemez. Ve Kur'an'a göre işte bu bildiğimiz şekliyle kılınan (ancak böyle var olan) namaz ibadeti (yalnız namaz bile) insanı ferdi ve ictimai kötülüklerden, ahlaki yozlaşmalardan uzak tutar, kulun kesintisiz olarak Allah huzuru içinde yaşamasını sağlar. Bugün de teorik olarak Müslümanlar şekilperest değildir, ruh ve özün önemine vurgu yapıp dururlar, ama uygulama eğitime bağlıdır.

 

HAYRETTİN KARAMAN